Máy sấy lúa

Trong một chuyến công tác lúc mưa bão, tôi thăm một gia đình nọ đang thu hoạch lúa. Trong nhà có lao động tổng cộng 11 người, 20 tấn lúa ước vừa thu hoạch được chan mỏng lên sàn nhà vì mưa trên 10 ngày qua. Tôi nhìn lúa lên mộng trắng. Người trong nhà ngồi chóng tay lên càm rầu rỉ vì bất lực trước tài sản sắp bỏ đi.

    Mặc dầu nước ta có truyền thống lâu đời làm nông nghiệp, nhưng đến nay máy sấy lúa mới bắt đầu chớm nở. Nguyên tắc căn bản sấy hạt lúa là dùng không khí nóng khô thổi xuyên qua lớp lúa ướt làm cho hạt lúa ấm dần lên rồi thoát nước từ bên trong ra.

     Sau đây tôi xin giới thiệu một loại máy sấy SHG8, sấy được 8 tấn lúa ướt một mẻ, thời gian sấy khoảng 8-10 giờ. Máy sấy gồm: Nhà bao che, buồng sấy, quạt, động cơ và lò đốt:

    *Nhà bao che rộng 150 m2, mái che 2 tầng để thông thoáng.
   *Buồng sấy: gồm sàn đổ lúa sấy 50m2 và buồng chứa khí nóng khô do quạt thổi vào. Trọng lượng lúa ướt khoảng 650kg/m3, trọng lượng lúa khô khoảng 550kg/m3. Nếu sàn sấy đổ lúa dày khoảng 27cm thì được 8 tấn lúa ướt.
   *Quạt: Quạt hướng trục là loại đặc biệt với sức ép cao để gió xuyên qua lớp lúa dầy 30-40cm. Thường dùng 2 quạt mỗi quạt lưu lượng 4m3/giây, đường kính quạt 750mm, quay 1.600 vòng /phút.
   *Động cơ: Động cơ kéo quạt công suất phải lớn hơn 22 mã lực.
   *Lò đốt: dùng trấu hay than đá.
   Hiện nay giá than 2.000 đồng 1kg, trấu 50đồng 1kg. Nhiệt lượng từ 1 kg than gấp 3 lần 1 kg trấu. Nên lò đốt trấu có hiệu quả kinh tế hơn. Lò trấu có công suất 50 kg trấu/1 giờ.   
   Nước thoát ra 200kg/tấn, lúa 33% ẩm độ xuống 16% ẩm độ, nên mẻ sấy 8 tấn lấy ra số lượng nước 1.600kg (8 phi).
   Đặc tính của trấu là chất đốt cháy 2 lần.Lần đầu đến nhiệt độ 150độ C. Trấu sinh ra một số nhiệt và 2 loại khí cháy là khói trắng và khói đen. Nếu khí cháy nầy có đủ oxy thì cháy hoàn toàn, trấu sinh nhiệt không có khói. Muốn sấy lúa bằng trấu không có lẫn tro khói thì lò đốt phải có bộ phận chắn tro và bộ phận cung cấp thêm oxy từ quạt thổi trở về lò đốt             
(thông thường oxy tự nhiên xuyên qua lớp trấu cháy không đủ). Ẩm độ của hạt lúa là phần trăm trọng lượng nước chứa trong hạt. Lúa ướt lúc trời mưa khoảng 33% ẩm độ, có màu nâu đen.
   Lúa khô ráo vỏ khoảng 20-22% ẩm độ, có màu vừa chuyển từ màu nâu đen qua màu vàng sáng, hạt lúa cắn bên trong còn mềm. Lúa khô có thể xay chà và tồn trử được khoảng 14-16% ẩm độ, hạt cắn kêu, dòn. 
 
Đặc tính sinh lý của hạt lúa:
    Lúa ướt từ 33% ẩm độ giảm xuống 20-22% ẩm độ có thể giảm nhanh trong vòng 3 đến 5 phút nên có thể dùng nhiệt độ đến 120 độ C để sấy.
   Lúa ướt từ 20-22% ẩm độ giảm xuống 14-16% ẩm độ phải có thời gian nhất định, thường giảm không quá 1,5% ẩm độ/1giờ, nếu giảm nhanh hơn hạt gạo bên trong bị nứt. Nên trong thời gian này nhiệt độ sấy không quá 42 độ C cho lúa giống, từ 45 độ C trở xuống cho lúa ăn. Vận tốc gió xuyên qua lớp lúa sấy trung bình 10m/ 1 phút. Nếu ta biết được đặc tính của quạt, lò đốt, sinh lý‎ của hạt lúa, ta có thể yên tâm sấy ra được chất lượng cao, không bị tro, khói và nứt hạt lúa.
 
   Sở dĩ ông cha chúng ta chưa làm khô hạt được bằng cách sấy vì trước đây công nghệ chưa cao, chưa chế tạo được quạt có lưu lượng gió lớn và sức ép cao để xuyên qua lớp lúa dầy. Cách quan sát quạt hướng trục có sức nén cao là: Quạt đường kính là 750m/m, độ hở giửa cánh và vỏ quạt không quá 5m/m, đùm để gắn cánh phải có đường kính lớn hơn phân nửa đường kính quạt (Độ hở ít và đùm lớn để gió không bị lọt trở lại khi sức nén cao).
   Hiện nay các nước trên thế giới chế tạo máy sấy với quạt loại ly tâm có hình dạng giống cái còi tu huýt, nó có thể thổi gió xuyên qua lớp lúa dầy 3m.
   Những loại máy sấy này chỉ giải quyết cho việc canh tác lúa tập trung, không áp dụng cho canh tác đơn lẻ như ở nước ta vì máy có công suất lớn hàng ngàn tấn.         ‎    
    Ông cha ta có tập quán làm khô lúa bằng ánh nắng mặt trời nên không chủ động được trong lúc thời tiết mưa bão. Cần phải áp dụng máy sấy lúa để không có trường hợp đáng tiếc nêu trên xãy ra, đở vất vả cho bà con nông dân, nhất là giới lao động phụ nữ và trẻ em trong công việc phơi lúa.

                                                 Nguồn: Nguyễn Văn Lích